In this article written in Swardspeak, Ian and the beks discuss ‘Primitive Art Collection’ by Deputy Director, AGNSW and Curator of Primitive Art J.A. Tuckson. In ART and Australia, June 1972, pp.76-79. Read this text in the archive here. 

Ang Koleksyon ng Katutubong Sining ng Art Gallery ng New South Wales ang pinakabagets sa mga koleksyon ng nasabing museyo. Nagbukas itiz noong 1880.  

Keri. Ilocano naman-chie.  

Ay Koleksyon ti Katutubong Sining ti Art Gallery ti New South Wales ti kaub-ubingan-hey nga koleksyon da. Naglukatchie itekwa idi 1880.  

Perpek! Okay, continue.  

Ang salitang “primitive”? Anez ‘yorn? Primitivo— 

Mijares! Charot! Binigyanchi daw ng payola na pipty-kyuk idi ‘yang si Tiborcia para mag-movestra from the US to Strayuh eh wesika binorgap ni Atts. Pawer. Katutubo na lang mhi?  

Ang salitang katutubo … Wes mhie, keep ang primitive. Ang salitang “primitive” na kalimitang ginagamit sa paglalarawan nang sining ay mayroong, to some extent daw pero true naman, mayroong mapang-insultong implikasyon tulad nang paggamit sa salitang Gothic. Synonymous kasi sa barbaric ang Gothic. Parang tayey, kyimi! Minungkahi ng mga antropologo ang pag-usability kinempet ng ibang *masasamang words* chariz tulad ng “ethnic”, “Non-European”, at “tribal”, na hindi sumasapat dahil masyado itong pumapailanlang o hindi nito masaklaw ang konteksto ng Strayuh.  

Shelege? Lenggwahe talaga ng mga colonisador ang mag-iba. Lagi tayong iniiba. O’ Ilocano naman mhie. 

Primitive ‘ti saó da nga pang-describe ngem adda latta nga makapa-insulto nga meaning kasla Gothic. Isu ‘ti ibag-baga ‘ti anthropologists ke “ethnic”, “non-European, ken tribal kanu ti mayat nga isaó. Ngem, uray nga kasdyay, madi na nga talaga nga ma-explain dyi context. Uray siyak met mother maddik nga ma-explain metten! Karig-rigatan ko nga ag-translate. Tuloy. 

Mas tanggap ng publiko ang “primitive term” dahil mas saklaw daw nito ang mga likhang sining ng mga katutubo ng Strayuh, isla ng Dagat Pasipiko mula Hawaii patungong New Guinea at ibang bahagi ng Indonesia, Negro Africa ng Sahara, North America at ibang bahagi ng Asia. Chekah baks. Negro? Shelege?  

Mhiema, 1972 itik na article talagey. 1975 pa-shie na nyobolish ang White Nyostralia Policy dahil sa Racial Discrimination Act-lalu. Pero gets ni wata whyla ka imbyerna sa kineso. Imbyerna din akiz. Isa pa, pero i-pageant mo. 

From the indigenous lands of Strayuh, the islands of the Pacific ocean from Hawaii to New Guinea and parts of Indonesia, the Negro Africa of the Sahara, North America, and other parts of Asia, I stand in front of you not as one, but as hundreds of millions of colonized peoples. O pak! Catriona ‘yan ah half-strayuhn. Charot!  

Keri, continue. Ilan sa mga pagkakatulad ng mga lipunan na ito mula sa unang pagdaong ng mga CONQUISTADOR … voyager ka diyan gorl, sinetch sila, si Dora? … ay kawalan ng written language? Limitadong teknolohiya at kaalaman sa pagpapatakbo ng lipunan na siyang dahilan nang kawalan nila ng arkitektura at pormal na institusyon na siya namang mahalaga sa sibilisasyon? Ay atts imbyerna na akiz diteyla! Wes naman akiz surprised pero kalokashie. Sa kadahilanang ito, ang Pre-Columbian art ng Mexico sa Central America ay kalimitang inihihiwalay ng mga manunulat tungkol sa primitive art. Keti? Dahil sa Olmec, Maya, Teotihuacan, Toltec, at Aztec? Wait, wes pa finish. Subalit, datapuwat, at kung magkagayon, ang mga kagamitang Pre-Columbian ay ibinibilang pa rin ng mga museyo sa exhibit ng primitive art.  

Pagpapakita ng mapaglarong isip ang unang pananaw ng mga conquistador at imperyalistang antropologo, tama hinggil sa mga primitive objects ng mga katutubong lipunan. Noong nakaraang ika-labing siyam at dalawampung dantaon lamang nagsimulang magbago ang pananaw ng mga kolektor, ethnologist, curator, artista, at indibidwal. Ninenok na nga chie ang mga artefacts forda ancha pa sila. Mas kinikilala na ang mga kasanayan at kahusayan ng mga katutubo sa paglikha ng mga primitive objects. Dasurb din nito na maitanghal sa mga museyo ng sining at etnolohiya. Hindi nangangahulugan na mas mahuhusay silang manlilikha bago pa man ang panahon ng kolonyalismo, bagkus, ay maaaring kasing-husay na din nila tayong manlilikha. Awaaaaaard! Napalitan lamang ang barter nang pera. Naudlot o nabawasan lamang ang kanilang mga ritwal. Napalitan din ang kanilang kasuotan at ang paglikha ng katutubong saplot sa ulo, maskara, at iba pa ay ginagawa na lamang tuwing mahahalagang okasyon. Kung kaya ay naantala din ang kanilang produksyon ng primitive objects na naging sanhi kung bakit hindi ito nabigyang pansin noong panahon na yaon. Eh kayey ang shumigpay sa mga katutubong pamamaraan namin hey? Celebrated talagey ang kolonyalismo sa article na itiz ha. At pati ang pag-recognise sa mga “primitive” objects ay dahil din sa kanila, dahil na-recognise na nila ang husay at galing ng mga katutubo?! Awaaaard.  

Parang wiz ko na bet ituloychie. Anek ba ang table of contents ng kineme na ‘yan?  

Nagsimula lang daw ang kamalayan ng Art Gallery hinggil sa kagalingan ng primitive art noong niregaluhan sila ng Commonwealth, ni Queen Lizzie Mcguire, ng bark paintings ni kinolekta ni Mr Charles not the king Mountford noong 1948. Noong 1958 naman ninenok ni Dr Stuart Scougall, tunog eugenicist ang name ha, ang mga napintahang lapida ng mga yumaong katutubo sa Melville para maitanghal sa Art Gallery ng NSW. Nasundan pa ito ng daan-daang bark paintings na napasakamay ng Primitive Art Collection.  

Beauty Gonzales lang ang peg ng mga accla ah. Very St. Louis! GMG anek ang bark painting mother.  

So, ang bark paintings ang nag-uugnay sa natural at spiritual worlds. Babaylan-coded pala itiz, charis. Nagsasakatawan din ang mga ito ng mga sinauna at yumao. Nag-iiba din ang mga nakapinta rito batay sa kung saang rehiyon o country sila ng so-called Strayuh makikita. Mayroon nang inisyatiba para maisauli ang mga bark paintings ngunit malayo pa ang babakahin.  

More more ganitiz ang chika at shinopos ni afamchi Tuckson sa: Ang primitive art ay nakatambak, cramped pa nga ang ginamit niyang salita, sa isang “temporary area” sa bagong building. Isinasaalang-alang na ang pag-remodel sa ilalim na bahagi ng lumang building kung saan maaaring maitanghal muli ang mga ninenok na lapida . Kung kakailanganin, palalawakin pa ang “Primitive Art Collection”.